Bitki yapraklarının yeşil görünmesinin nedeni, yaprağın sadece yeşil rengi yansıtıp
diğer renkleri soğurmasıdır. Bu yüzden bitki yaprakları yeşil renk altında fazla fotosentez
yapmazlar. Mor ve kırmızı ışıkta fotosentez hızı en fazladır.
Ortam sıcaklığının yükselmesi fotosentez hızını
arttıran bir faktördür (yaklaşık 35°C’ye kadar).
1. Bitkiler Güneş Enerjisini Dönüştürüp Hücrelerinde Tutabilen Canlılardır:
Bazı canlılar besinleri kendisi üretirken bazıları dışardan alır. Güneş enerjisini kullanarak kendi besinini
üretebilen canlılara ototrof (üretici) canlılar denir. Besin üretemeyip hazır alan canlılara hetetrof (tüketici) canlılar denir.
Yeşil bitkiler güneş enerjisini kullanarak karbon dioksit ve suyu, besin ve oksijene dönüştürür. Bu olaya fotosentez denir. Fotosentezin gerçekleşmesi için güneş ışığının soğurulması gerekir. Bitkilerde güneş ışığı, yeşil renkli klorofil pigmenti tarafından soğurulur.
Fotosentez sonunda güneş enerjisi glikoz molekülündeki kimyasal bağlarda depo edilir.
Besinlerde depo edilmiş kimyasal bağ enerjisi ATP’nin
sentezlenmesinde kullanılır.
ATP (adenozin trifosfat) adenin ve riboz adı verilen
iki molekül ve üç fosfattan oluşan büyük bir moleküldür.
ATP molekülünde depo edilen enerjinin
büyük kısmı fosfat(P) atomları arasındaki
bağlarda bulunur.
Güneş enerjisi klorofillerde ATP molekülünün
yüksek enerjili kimyasal bağlar yapmasında kullanılır.
2. Bitkiler Işıkta Glikoz Sentezler:
Bitkilerin otsu gövdelerinde ve yapraklarında klorofil molekülleri bulunur. Klorofilli canlılarda güneş enerjisi kullanılarak su, karbon dioksit gibi inorganik maddeler, organik maddelere dönüştürülür. Bu organik madde glikozdur.
Klorofil pigmenti bitki ve öglenada kloroplâst içinde bulunur. Mavi-yeşil algde ve fotosentetik bakteride ise klorofiller sitoplâzma içindedir.
Bitkiler fotosentez için ihtiyaç duydukları suyu kökleriyle
topraktan karbon dioksiti ise stomalarıyla havadan alır.
Stomalar karbon dioksitin alınmasının yanı sıra
terleme ve fotosentez sonucu oluşan oksijenin
dışarı verilmesi içinde kullanılır.
Denklemden de anlaşılacağı gibi fotosentez olayına CO2, H2O miktarı ve ışık şiddeti etki eder.
Bunlarla birlikte stoma sayısı, yaprak ayasının genişliği, klorofil miktarındaki artma veya azalma fotosentez hızını değiştirir.
3. Tüm Canlılara Sunulan Fotosentez Ürünü: Glikoz
Bitki yapraklarında fotosentez yaparak üretilen besinlerin önemli bir kısmı soymuk boruları vasıtasıyla kök ve gövdelere aktarılır. Bitkiler farklı organik moleküller üretirken glikoz yanında madensel tuzlar da kullanırlar.
Bitki hücrelerinde glikozun bir kısmı nişasta, bir kısmı da selüloz üretiminde kullanılır.
Nohut, mısır, fasulye tohumlarında bulunan nişasta, tohumun çimlenmesi esnasında enerji deposu vazifesi görür.
Bitki hücrelerinin etrafını saran hücre duvarının (çeperi) yapısında selüloz bulunur. Pamuk ve keten kumaşlarının lifleri selüloz ürünleridir.
Yeşil bitkilerden başlayarak besinin canlıdan canlıya aktarılmasına besin zinciri denir.Hayvanlar, insanlar, mantarlar, protistalar ve bazı bakteriler hetetrof canlılardır. Bu canlılar güneş ışığını kullanarak glikoz üretemediğinden ihtiyaç duyduğu besini ototrof canlılardan karşılar.
Besin zinciriyle bir canlıdan diğerine aktarılan maddeler, hem canlının yapı taşlarını meydana getirir hem de enerji ihtiyacını karşılar.
Bitkiler ihtiyaç duydukları karbonhidrat, yağ, vitamin ve proteinleri kendileri sentezler.
Heterotrof canlılar başka canlıların organik yapılarını kaynak olarak kullanır. Bu besinler canlılar tarafından önce sindirilir daha sonra kendi yapısına uygun organik moleküllere dönüştürülür.
