|
Hatırlatma: 1. Ünitede canlıların en küçük yapı biriminin hücre olduğunu, hücrelerin bir araya gelerek dokuları, dokuların bir araya gelerek organları, organların bir araya gelerek sistemleri oluşturduğunu öğrenmiştik.
Hücre  doku organ sistem organizma
Bu ünitemizde vücudumuzda bulunan sistemleri inceleyeceğiz.
DESTEK VE HAREKET SİSTEMİ
* Vücudumuza şekil kazandıran, diklik ve desteklik veren ve hareket etmemizi sağlayan sistemdir.
Destek ve hareket sistemi:
* İskelet ve
*Kas sistemi
olmak üzere iki bölümden oluşur.
İskelet sistemi, insan vücudunun çatısını oluşturan sert ve dayanıklı bir yapıdır.
İskeletin görevleri:
1. Vücudun hareketini sağlar,.
2. Beyin, kalp ve akciğer gibi hassas organları korur.
3. Vücudun dik durmasını sağlar ve vücuda şekil verir.
4. İçerisinde bulunan kırmızı kemik iliği ile alyuvar hücreleri üretir.
5. Vücudumuz için gerekli kalsiyum, magnezyum ve fosfor gibi mineraller kemiklerde depo edilir.
* Alyuvar hücresi, kana kırmızı rengi veren kan hücresidir.
(Geleceğin fen profesörü daha detaylı bilgiyi “Dolaşım Sistemi”nde öğreneceksin…. SABIRLI OL ***)
Vücudumuzda 3 çeşit kemik bulunur.
1. Uzun Kemikler: Aklına kolların ve bacakların geldiyse doğru tahmin ** Kol ve bacaklardaki kemikler uzun kemiklerdir.
Şimdi ise, bilmediğin ve yeni öğreneceğin UZUUUUUUNNNNNN kemiklerin adlarını öğrenelim. Uyluk, kaval, baldır, dirsek, ön kol ve pazı kemikleri uzun kemiklerdir.
****** İnsan vücudundaki en uzun kemik UYLUK kemiğidir.
2. Kısa Kemikler: Tabi ki el ve ayak bileklerimizde bulunan kemikler kısa kemiklerdir.
****** Bilek kemikleri insan vücudunda bulunan en kısa kemiklerdir.
3. Yassı Kemikler: Acaba hangileriydi? Uzun ve kısa olan kemikleri hatırlıyorum. Ama nedense yassı kemikleri hatırlayamadım dediğini duyar gibiyim.
Seni tembel seni… *** Gözlerini iyice aç ve yüksek sesle oku: Kafatası, kaburga, kalça ve kürek kemikleri vücudumuzda bulunan yassı kemiklerdir.
MOLA: Fıkraya ne dersin????
Ali babasına sormuş:
-Babacığım uzayda kaç gezegen var?
Babası:
-Bilmiyorum???
Ali:
-İstanbul’u kuşatan kimdi?
Babası:
-Unutmuşum oğlum.
Ali:
-Baba sorularımla seni sıkıyor muyum?
Babası:
-Sıkılmak ne demek oğlum! Sor sor ki öğrenesin!
KEMİĞİN YAPISI
******Bir gün anneme bugün okula gitmeyip seninle gezmeye gelmek istiyorum demiştim. O diretti ben direttim (inat konusunda anneme benzerim). En sonunda dayanamayıp gayet ciddi bir ses tonuyla :
-……hemen okula gidiyorsun yoksa KEMİKLERİNİ kırarım dedi.
(Sence kim kazanmış olabilir????)
O günden sonra dokundukları anda kemiklerimin bir çubuk kraker gibi kırılacağını düşündüm. Ta ki altıncı sınıfa gelip kemiğin yapısını öğreninceye dek.
Şimdi sıra sende. Öğrendikten sonra annemin ettiği lafa gülmeye hazır ol……
KEMİK ZARI
* Kemiğin en dış kısmında bulunan yapı kemik zarıdır. Buna ayrıca periost zarı da denir.
Kemik zarının görevleri:
1. Kemiğin enine büyümesini sağlar.
Soru: En dedim de aklıma geldi. (Direncin eni (kesiti) büyürse ampulün parlaklığı ne olur?)
2. Kemiğin beslenmesinde rol oynar.
3. Kırılan kemiğin onarılmasını sağlar.
SERT KEMİK DOKUSU: Kemiğin GÜÇLÜ VE SAĞLAM olan bölümüdür. (Yani çubuk kraker gibi değil kemiklerimiz ve annem tık diye kıramaz.) Annem o yaşta bunu nasıl olurda bilemez…. ***
* Sert kemiğin ortasında sarı kemik iliği bulunur ve asıl görevi YAĞ depolamaktır. Bu görevinin dışında kırmızı kemik iliği yetersiz kalırsa onun yerine kan hücresi üretir.
Sert kemik dokusuna bu denli sağlamlık katan madde kalsiyum ve fosfordur. Kalsiyum en çok sütte bulunur. Bu nedenle bol miktarda süt içmeliyiz.
SÜNGERİMSİ KEMİK DOKUSU: Ne kadar ilginç bir isim. Süngerle ne ilgisi olabilir ki? diyorsun….
Bu dokuya süngerimsi kemik dokusu diyoruz çünkü üstünde düzensiz boşluklar olduğu için gözenekli bir yapısı vardır. Bulaşık süngeri gibi. (Annem kırarım derken burayı mı kast etmişti acaba?????)
Süngerimsi kemik boşluklarında kırmızı kemik iliği bulunur. Kırmızı kemik iliği kan hücresi üretir.
* UNUTMA: Sert kemik dokusunda SARI kemik iliği,
Süngerimsi kemik dokusunda KIRMIZI kemik iliği bulunur
(Ben GALATASARAYLIYIM ya SEN?)
*ÖNEMLİ: Yası ve kısa kemiklerin yapısı uzun kemiklerden biraz farklıdır. Yassı ve kısa kemiklerin ortasında sarı kemik iliği BULUNMAZ.
Vücudumuzda uzun,kısa ve yassı kemikler var dedik.Bu kemikler birbirinden farklı ama birbirlerine bağlılar.Düşündüm de acaba nasıl bağlılar?
*****Bir gün annem balkonda çamaşır ipine çamaşır sererken ip ağırlığa dayanamadı ve koptu.
Soru:.hadi söyle bakalım çamaşır ipinin kopması nasıl bir değişim?
Ve çamaşırlar havada asılı kaldı.Eyvah dedim annem ne yapacak şimdi?çamaşırları geri toplayıp ipin kopan uçlarına düğüm attı ve tekrar yerine taktı.Sence kemikler de böyle düğümlerle mi birbirine bağlı?
*Kemiklerin bir araya geldiği yer yani bağlanma noktalarına EKLEM denir.(EKREM değil ha EKLEM!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!)
*Kemikler farklı oldukları için bağlanma noktaları yani eklemler de farklıdır.Vücudumuzda 3 çeşit eklem vardır:
1-OYNAMAZ EKLEM:Bu eklemlerde kemikler birbirine çok sıkı bağlandığı için bunların arasında boşluk yoktur.Bu yüzden oynamaz eklemler hareket etmez.
***HADİ SEN Bİ TAHMİN DE BULUN sence oynamaz eklemler nerede bulunur?
-cevabın kafatası kemikleri ve kuyruk omurları arasındaki eklemlerse doğru tahmin
Bu arada bir soru daha:hareket dedik de bir sorayım dedim hatırlıyor musun acaba!cisimlerin hareketlerinden dolayı sahip oldukları enerji çeşidinin adı neydi?
2-YARI OYNAR EKLEM:Çok az hareket edebilen eklemlerdir.Buna örnek vermek çocuk oyuncağı diyor isen sen bir zeka küpüsün!Omurgadaki eklemler yarı oynar eklemlerdir
!!!!!!!!!!!!!!Bu eklemlerde ,eklemi oluşturan iki kemik arsında kıkırdak bulunur.
3-OYNAR EKLEMLER:Her yöne kolaylıkla hareket etmemizi sağlayan eklemlerdir.Kol,bacak ve alt çene eklemleri oynar eklemlerdir
şimdi önemli bir noktaya değinelim asla unutma olur mu?Unutursan acısını yazılı da alırım haberin olsun!
ÖNEMLİ:Oynar eklemlerde kemikler arasındaki boşluk eklem sıvısı adı verilen sıvıyla doludur.Eklem sıvısı ve kıkırdak ,kemiklerin aşınmasını önler ve hareketi kolaylaştırır.
*Öğretmenim bitmedi mi dedin sanki yoksa bana mı öyle mi geldi? Kulaklarım çok iyi duyar belirteyim yani.Biliyorum sıkıldın ama sevindirici haber.az kaldı bitiyo
*daha da sevindirici şey
MOLA:10 dakikan var
*iki yılan yolda gidiyorlarmış.Birden biri diğerine dönüp:
-biz zehirli miydik yoksa zehirsiz mi?
Diye sormuş
Yılan şaşkın bir şekilde :
-niye ki,neden sordun?ne oldu gene*
demiş
diğer yılan da :
-biraz önce dilimi ısırdım da !
demiş
----Hadi söyle bakalım yılan yumurtayla mı yoksa doğurarak mı çoğalır?
*Molan bu soruyla bitti.Hadi tembel tavuk devam edelim
UNUTMA:başarıya oturarak ulaşan tek canlı TAVUKTUR!
Hareket etmemizi sağlayan yapılar sadece kemiklerimiz ve eklemlerimiz değildir:İşte SON bölüm:
KASLAR
*Bütün vücudumuz kaslarla kaplıdır ve kaslarımız sayesinde kemiklerimizi hareket ettiririz.
İşin özü şu:kemiklerimiz,kaslarımız ve eklemlerimiz bir bütündür biri olmadan diğeri tek başına bir işe yaramaz.
***kaslarla ilgili olarak mutlaka dikkatini çektiğini düşündüğüm bi olay var
Canın istediğinde kol ve bacak kaslarını çalıştırabiliyorsun ama midende ya da kalbinde bulunan kasları kontrol edemiyorsun.Bunu hiç düşündün mü?
-düşündün ama cevap bulamadın öyle mi
peki cevabını benden al şimdi
Çünkü;vücudumuzu kaplayan kaslar birbirleriyle aynı değillerdir.Çalışma prensiplerine göre vücudumuzda 3 çeşit kas vardır
1- ÇİZGİLİ KAS:isteğimizle çalışan kaslardır.iskelete bağlı kasların yapısında bulunur.
SORU:Hücreyi kim yönetir*
-cevabın elbette çekirdek aferin peki şimdi sıra 2. soruda
SORU2:kabak çekirdeği mi ay çekirdeği mi
Aaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa yoksa karpuz çekirdeği mi?
(nasıl unuturum karpuz çekirdeğini oysa en sevdiğim çekirdek çeşididir)
şimdi öğretmenim hücre çekirdeği ile ne alakamız var diyosun biliyorum
o zaman notu iyi oku
NOT:Çizgili kas hücrelerinde birden fazla çekirdek bulunur (sakın unutma yazılı da soracağım!)
2- DÜZ KAS:İsteğimiz dışında çalışır.İç organlarımızın yapısında bulunurlar.
Bu yüzden mide kasın seni dinlemiyor ama öğretmenin kapa çeneni artık diye kızdığında çeneni hemen kapatabiliyorsun.Şimdi anladın mı mide kasınla çene kaslarının arasındaki farkı?
Çeneni kontrol edebilirsin ama mideni ASLA
NOT:düz kas hücrelerinde tek çekirdek bulunur.
3- KALP KASI:
Adın da anlaşıldığı gibi sadece kalbimizde bulunan kastır.İsteğimiz dışında çalışır yani söz dinlemez.
-Peki öğretmenim o zaman düz kas olmalı diyorsun niye ayrı inceliyoruz ki*
(aferin ben demiştim fen profesörü olacaksın diye)
-evet düz kas gibi isteğimiz dışında çalışır ama düz kastan bir farkın var:yapısı çizgili kas gibi
*Yani dış görünüşü çizgili kas ama çalışma şekli düz kas(2 si bir arada )
SORU:Kalp kasının yapısı çizgili kas gibi ise hücreleri tek çekirdekli mi yoksa çok çekirdekli mi*
(her şeyi benden bekleme biraz da sen bul)
KASLARIN ÇALIŞMASI
Vücudumuzda bütün yapılar gibi kaslarımız da hücrelerden oluşur.Kas hücreleri kasılıp gevşeyerek hareket etmemize yardımcı olur.
SORU.Kas hücrelerinde en çok hangi organel bulunurdu?neden*
(Ama öğretmenim çok yoruldum unuttum üffffffffffff)
-tamam çok yoruldun kabul sana küçük bir kopya vereceğim hemen hatırlayacaksın:Süreyya AYHAN
Hareketimizi sağlayan kaslar vücudumuzda çift olarak bulunur.Aynı yönde kasılıp gevşeyen kaslar olduğu gibi zıt yönde kasılıp gevşeyen kaslar da vardır.
Hazırlayan: Selin Elçioğlu
|
